Dy fjalë lexuesit

“Fjalët të mësojnë, shembujt të tërheqin”, ishte një fjalë e urtë që dëgjohej shpesh në shtëpinë tonë. Dhe shembujt ishin njerëz të shquar të historisë së përbot­shme, filozofë, artistë, ­shkrimtarë, personazhe kurdoherë të pranishëm, historitë e të cilëve rrëfeheshin paprerë. Emrat e tyre qarkullonin mes nesh si të ishin bashkëkohës të afërt: Beethoveni i tha kështu të nipit, Platoni ka thënë ashtu… Dhe kjo nuk ishte ndonjë “çudi” vetëm e shtëpisë sonë. Shumë miq e të afërm që hynin e dilnin flitnin në këtë mënyrë. Libra voluminozë me anekdota qarkullonin nga një shtëpi në tjetrën, jepeshin hua si gjëra të çmuara, duke na falur një botë më të mirë, më të lartë e më të hapur se ajo ku na kish shtënë fati të rronim. Kjo botë paralele, virtuale në dukje, ishte shpesh më reale se ajo e jetës sonë të përdit­shme. Kjo botë ideale, që ishte në të vërtetë kujtesa e gjallë e kulturës, e urtësisë, e bukurisë së qytetërimit shembullor, shpesh na e kish lehtësuar e zbukuruar të përditshmen tonë, që jo rrallë ishte banale e madje ­shpesh edhe e shëmtuar. Në mesin e viteve ‘90 im ungj Ihsani, vëllai më i vogël i tim eti, mjek me emër në Lushnje e në krejt Myzeqenë – “Doktori” e thirrnin atje në trajtë të shquar, duke e cilësuar me një mënyrë aq unike sa dukej sikur thoshin “Presidenti” – kish pasur më në fund lirinë të vinte të jetonte në Tiranë. Ai madje kish ndërmarrë edhe një hap që binte ndesh me zakonet e porositë e trashëguara brez pas brezi në familje: “Mos u përzjeni në politikë!”. Kishte pranuar të kandidonte e të zgjidhej deputet, duke e parë këtë si një sakrificë personale, me shpresën sublime se do të kontribuonte sadopak, me idealizëm, në përmirësimin e situatës në këtë Shqipërinë tonë ku punët venin mbrapsht. E natyrisht qe zhgënjyer keqas, po për krenari nuk ia kish ënda ta pranonte haptas këtë zhgënjim. Herën e parë që e pashë ulur para makinës së shkrimit, në apartamentin e tij modest në Tiranë, ku shkoja me kënaqësi të pinim bashkë ndonjë kafe paraditeve e të bisedonim – ai kishte vetinë të komunikonte lirshëm si një shok edhe me ne më të rinjtë që kishim moshën e fëmijëve të tij, gjë e pazakontë në familjen tonë serioze – nuk besoj se e kuptova se i qe futur një pune disavjeçare për gatitjen e këtij libri që keni në dorë. Ato kohë ai shkruante edhe artikuj për çështjen kombëtare shqiptare, që i pat botuar në revista të ndryshme në Europë, kryesisht në ita­lisht, e që m’i pat treguar herëpashere. Por tashmë sa herë që shkoja e gjeja para makinës së shkrimit, dhe më në fund një ditë mora vesh se po punonte me “anekdodat”. Atëherë më qe dukur pak çudi e nuk e pata kuptuar arsyen. Pasioni i tij kishte qenë gjenetika dhe kishte shkruar edhe libra për këtë, duke u nisur nga përvoja e jashtëzakonshme në punën si mjek, libra që ende presin të shohin dritën e botimit. Pra, pse anekdodat? Sot them se këto me sa duket i falnin atë botën e ëndërruar, ku ai kish gjetur në njëfarë mase shpëtimin i vet në kohë deziluzionesh të mëdha. Por jo vetëm kaq, se vetëm kaq do të thoshte që ai të qe dorëzuar në prehër të dëshpërimit. Besoj se kjo punë këmbëngulëse orë të gjata ditë për ditë ishte dhe një përpjekje më shumë, kësaj here thjesht individuale, për të dhënë diçka që varej vetëm prej tij, diçka që s’ia prishnin e as ia shtrembëronin dot të tjerët me interesat e tyre të vogla, në emër të të cilave qenë sakrifikuar ideale të mëdha. Puna me “anekdotat” besoj se kishte vlerë të dyfishtë: më një anë ngushë­llohej duke i përsëristur vetes se asgjë në këtë botë s’është e re, as idealizmi e përpjekja për të ndrequr botën, e as zhgënjimi dhe përballja me meskinitetin, e më anë tjetër përpiqej të jepte shembuj, me shpresën se shembuj një ditë do të ­mundin të na tërheqin.

B. Ç.